STOWARZYSZENIE LOTNICTWA
EKSPERYMENTALNEGO

EAA 991

Opanowaliśmy aerodynamicznie żywioł powietrza podglądając ptaki ; doskonaląc technikę lotu, uczyniliśmy sobie Ziemię (dużą literą , bo chodzi o planetę) poddaną. wraz z otoczeniem przestworzy, a nawet dalej. Latamy dziś szybko, daleko, wysoko. A jak wysoko - w porównaniu z lotnictwem - wznieść się może pokonane w zdobywaniu nieba ptactwo ?

Póki co, można publikować treści dowolne z wyłączeniem tych, które kogoś osobiście obrażają (pomawiają) Bez konsekwencji można natomiast upowszechniać wszystko, co obraża rozum i intelektualny dorobek ludzkości. Zresztą już w 1509 r Erazm z Rotterdamu wydał swą gorzką „Pochwałę głupoty”, której niewesołe konkluzje aktualne są i w dzisiejszej rzeczywistości. I nie tylko w sferze polityki. Są jednak dziedziny, jakich uprawianie do korzystania z rozumu i wiedzy zobowiązuje. W tym także dziennikarstwo i publicystyka we wszelkiego rodzaju „nośnikach” informacji. Zwykła uczciwość zawodowa wymaga, że jak czegoś nie ogarniamy, to się douczmy lub zajęcie porzućmy

Słowacja, droga Michałowce – Preszów. Na skraju miejscowości Podlipniki do przydrożnego zajazdu zwabia jadących wyeksponowany na parkingu Ił-14, dokładniej jego czechosłowacka licencja Avia 14 T. Okazały samolot ( 31,7 m rozpiętości) jest w dobrym stanie zewnętrznym, więc i wart uwagi.
Produkowane od 1952 r sowieckie pasażerskie Iły- 14 ( 26 – 32 miejsc ) używane były w ZSRR i w „demoludach”, m.in. PLL „LOT”. W 1957 r ich produkcję rozpoczęła Czechosłowacja, wykonując w różnych wersjach 206 egzemplarzy ( jeden trafił do „LOT-u”) Avia 14 oznaczona literka ”T” to wojskowy samolot transportowy, wyróżniający się dodatkowymi zbiornikami paliwa na końcach skrzydeł.
Warto zaznaczyć, że produkcja Iłów-14 nie była dla naszych sąsiadów osiągnięciem szczególnym – podczas okupacji niemieckiej czeski przemysł lotniczy wykonywał dwadzieścia parę typów maszyn niemieckich – od Bucker Jungmannów po olbrzymie czterosilnikowe Ju- 290, a także m.in. myśliwskie Meserschmitty 109 i odrzutowe Me-262. Większość tych samolotów produkowano jeszcze kilka lat po wojnie.

Kontynuując w dalszym ciągu temat gigantów przestworzy - Ernest Gann.Jako twórca beletrystyki lotniczej nie tak znany w Polsce , jak - słusznie na pierwszym miejscu – Antoni Saint- Exupery.
Urodzony w 1910 roku, pilotem zawodowym został Gann w latach 30-tych, latając DC-2 i DC-3 (C-47 ) ich następcą DC-4 ( C-54 ) oraz C-87 ( transportowa wersja bombowca B-24 „Liberator”) W czasie II wojny latał bowiem w Air Transport Command - od Dalekiej Północy i Arktyki, przez tropiki Brazylii i Afryki po Indie i dalej poza Himalaje. Po wojnie wrócił do lotnictwa pasażerskiego i prowadził DC-4 do czasu upadku firmy lotniczej na pocz. lat 50- tych. Oddał się wtedy swej drugiej pasji – żeglowaniu. Przez kilka lat łowił ryby w Pacyfiku, by następnie przemierzać morza i oceany pod żaglami, przeważnie na swej brygantynie „Albatros”. Latania całkiem nie porzucił , na zdjęciach widać, że posiadał Cessnę 172 , a ostatni swój lot odbył parę tygodni przed śmiercią w 1991 r.

Jak w czas świąteczny jakiś temat lotniczy wpasować ? Z kolejnej serii zdjęć "airliners"ów" Krzysztofa takie skojarzenie - zebrana razem kolorystyka pasażerskich i pochodnych "liniowców" to jarmark krzykliwych barw, koszyk jaj wielkanonych i to w łowicko-zalipiańskim wydaniu. Jaja wielkanocne dzielą się w sposobie zdobnictwa na pstrokate pisanki i jednobarwne kraszanki , podobnie też komunikacyjne liniowce. Prześledźmy to w materii zdjęć wykonanych w polskich airportach. Lecz wcześniej odrobina historii.

W 1919 r na konferencji w Paryżu ustanowiono literowe znaki przynależności państwowe cywilnych statków powietrznych ( samoloty wojskowe już je posiadały )  Polsce przyznano P - P ... , zmienione w 1928 r na SP . Powstające przedsiębiorstwa przewoźników powietrznych chciały dodatkowo wyróżnić swe aeroplany, pojawiają się więc na nich godła z  charakterystycznym motywem, powstałe w 1929 r PLL "LOT" przyjęły znany do dziś wizerunek stylizowanego żurawia wpisanego w koło, oraz firmowe barwy - srebrna ( biała ) i ciemny błękit. Tak malowano lotowskie Fokkery FVII i  PWS-24 czy prototypowy PWS- 54. Gdy w latach 30- tych pojawiły się nowoczesne całkowicie metalowe - wraz z pokryciem - "pasażery" , z malowania , również w Polsce zrezygnowano. Efekt błyszczących blach był zniewalający. Ograniczano się do oznaczenia płatowca nazwą i znakiem firmy.
Urozmaicenia zewnętrznego wystroju pojawiły się pod koniec lat 40-tych - do srebrzystej całości samolotu zaczęto dodawać coraz większe elementy zdobnicze, w tym zwykle barwny pas wzdłuż linii okien ( vide fot. 1 i 2 poniżej ) W latach 50-tych kadłub powyżej owego pasa zaczęto malować na biało, dół pozostawiając srebrny. Statecznik pionowy natomiast prezentował barwy przedsiębiorstwa. Taki trend malowania przetrwał do lat 70-tych , aż zwyciężył indywidualizm artystyczno- komercyjny.

Zdjęcia oprócz pierwszego ( Ryszard Jaworz ) wykonał od roku 2011 Krzysztof Bartoszewski

Tak zatytułował Krzysztof Bartoszewski zestaw swych zdjęć wykonywanych od 2011 r na lotniskach Okęcie i Balice, może gdzięś jeszcze - istotne, że fotografie powstawały z użyciem silnych teleobiektywów wysokiej klasy. Umożliwia to rejestrację wizualną samolotów w bardzo dużym zbliżeniu, z doskonale widocznymi szczegółami, ale prowadzi też czasem do nieuniknionych nienaturalnych "przerysowań" perspektywy - zbliżenie optyczne skraca i ścieśnia widok. Podsumowując - oko aparatu inaczej widzi niż nasze i trzeba to przyjąć.
Niezależnie od tego znane maszyny latające widziane pod różnym kątem wyglądają czasem nie do poznania i wręcz niesamowicie .

Chodzi tu o szczyt w Beskidzie Małym o tej nazwie. Nazwy Żar, Wdżar, Żdżar, częste w Karpatach,  pochodzą od wypalania ( żżarzania ) pod pastwiska zalesionych wierchów. Z owych pastwisk najbardziej znany dziś jest Żar nad Międzybrodziem ( krater zbiornika wodnego elektrowni na szczycie, kolejka turystyczna i lotnisko Górskiej Szkoły Szybowcowej )
Taką rzecz z tutejszym  szybownictwem związaną ktoś mi przed laty przekazał .
Znany szybownik akrobacyjny - nie pamiętam, czy właśnie TEN – miał się założyć z grupą znajomych, że potrafi przy okazji pokazowego lotu szybowcem rzucić ich z wrażenia ( czy przerażenia ) na ziemię. I zakład wygrał. Miało się to wszystko rozegrać na lotnisku Żar. Absorbowała mnie trochę ta awantura, bo nie wyobrażałem sobie, by Mistrz posunął się do prostackiego i ryzykownego przelotu tuż nad głowami ustawionej na lotnisku grupy ludzi.
Może to tylko lotnicza bajęda ?

Przypomniała mi się w 1998 r podczas pierwszych odwiedzin lotniska Żar – dolnego, bo górne poznałem jako jeszcze czynne. Otóż mając trochę czasu dla siebie, włóczyłem się fotografując to i owo. Dla lepszej perspektywy podszedłem w górę wzdłuż nieczynnego toru wyciągu szybowcowego. Mniej więcej na wysokości budynku Górskiej Szkoły Szybowcowej było wtedy na stoku wybrzuszenie terenu zniwelowane później przy budowie dolnej stacji pasażerskiej już kolejki szynowo- linowej. Widok stamtąd na góry, dolinę Soły i lotnisko był znakomity. Z tym, że z miejsca, w którym stałem nie widać było  końcówki toru kolejki szybowcowej z rampą i ustawioną na szynach platformą transportową. Używając terminologii wojskowej, znalazła się wraz z podnóżem owej buli terenowej w „polu martwym”.
I nagle olśnienie – to tu ! Co tu ? Tu pan pilot polecił zakładającym się podejść z nieodległego hotelu w budynku szkoły. Sam udal się w dół na lotnisko i po wyholowaniu rozpoczął szybowcem program akrobacji, wytracając stopniowo wysokość, wreszcie przymierzył się do lądowania pod stok, czyli w kierunku obserwatorów i po chwili zniknął w owym „polu martwym”. Ale tylko po to, by wykorzystując prędkość i właściwości akrobacyjnego szybowca „wystrzelić świecą” tuż nad  niewidocznym zboczem wprost przed stojących na pagórku i nie oczekujących już żadnej powietrznej sensacji obserwatorów. Szybowiec nie musiał nawet bardzo  blisko przelecieć, by odruch „Lotnik, kryj się !” zadziałał szybciej, niż pomyśli głowa .
Czy tak na pewno było - nie wiem, ale być mogło, bo chyba tylko na Żarze istniały ku temu topograficzne ukształtowania.
Z górnego lotniska pozostał,dziś jedynie budynek "meteorologiczny",  poprowadzoną na szczyt w związku z budową  elektrowni szczytowo- pompowej  szosę - z rzeczywistą czy iluzoryczną anomalią grawitacyjną na jednej z serpentyn - zamknięto chyba dla ruchu powszechnego po uruchomieniu nowej/starej kolejki szynowo- linowej.
A lotniczy Żar przeżywa dziś jakoś nie pierwszy w swej historii kryzys - miejmy nadzieję, że jak poprzednie pomyślnie zakończony.

Zdjęcia  : Nr 1 - 14  ZbS ,   15 - 20   L. Solewski

 

Dodaję uzupełnienie  po otrzymaniu od Krzysztofa Bartoszewskiego zdjęć z Żaru z lat siedemdziesiątych, a więc już dziś historycznie dostojnych. Na pierwszym z nich - nie najlepszej jakości - widok ze stoku Żaru na dolinę Soły. Dwa pozostałe przedstawiają naszego kolegę Krzysztofa będącego w bliskiej komitywie z pięknym szybowcem wyczynowym Mucha Standard ; w tle zdjęcia nr 3 budowa obiektów Górskiej Szkoły Szybowcowej, obok widoczne wybrzuszenia terenu wspomniane w artykule poprzednim.

Jak pod nogami błotnista szarzyzna, gdzie lepiej uciec, jak nie w zaśnieżone góry i jeszcze wyżej, gdzie i jaśniej, i szerzej . A zawsze z dobrą myślą o tych co na ziemi , a z pamięcią o tych, , co już w ziemi. Bo tak to - według mojego odczucia  - ujął na zdjęciach Krzysztof . Popatrzmy .

Miasteczka. Dziś raczej zaliczać należy do nich organizmy urbanistyczne poniżej 20 tys. mieszkańców.Ale oczywiście w większość są o wiele mniejsze, a niektóre nawet utraciły prawa miejskie. Lokacja miasta była wielką szansą dla mieszkańców, ale rozwój i pomyślność zależały od wielu czynników. A przede wszystkim od częstotliwości klęsk elementarnych, jak wojny, zarazy, pożary itp. Paradoksalnie w wieku XiX zgubny dla wielu miast mógł się okazać postęp techniczny zmieniający charakter lokalnych stosunków gospodarczych.
Zdjęcia prezentują  miejscowości jedynie z południa Polski. Wybrałem - wg możliwości oczywiście -  te najbardziej charakterystyczne.